متاورس توصیفگر جهانی سه‌بعدی، آنلاین و فراگیر است که همه‌ی ویژگی‌های فضاهای مجازی را در دل خود دارد. برخی از فعالان حوزه فناوری، متاورس را نسخه‌‌ای آینده‌نگرانه و انقلابی از اینترنت توصیف می‌کنند. در این دنیای نامتناهی مجازی، فعالیت کاربران، تنها به گپ‌وگفت و ارسال و دریافت پیام محدود نمی‌شود و آن‌ها می‌توانند در این فضا و در قالب نمایه‌های سه‌بعدی با هم معاشرت کنند، پای بازی‌های مختلف بنشینند و دریک‌کلام، زندگی تازه‌ای را تجربه کنند.
اما نقش ارزهای دیجیتال در این میان چیست؟ گرچه رمزارزها جزو عناصر بنیادین متاورس به حساب نمی‌آیند، اما می‌توانند نقش انکارناپذیری در تسهیل مراودات مالی در این دنیای تمام‌مجازی بازی کنند. بر پایه‌ی رمزارزها می‌توان نوعی اقتصاد دیجیتالی را بنا گذاشت و از پدیده‌هایی همچون «توکن‌های کاربردی» یا «توکن‌های بی‌تا» موسوم به NFT برای تبادل ارزش میان کاربران بهره جست.
علاوه‌براین، در متاورس می‌توان از قدرت کیف‌پول‌های رمزارزی برای تسهیل نقل‌وانتقالات مالی میان کاربران استفاده کرد. فناوری بلاک چین نیز به‌دلیل بهره‌مندی از ویژگی‌هایی همچون شفافیت و اتکاپذیری می‌تواند نقشی بی‌بدیل در برپایی نظام حکمرانی متاورس ایفا کند.
درحال‌حاضر، برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های شبه‌متاورسی بسیاری توسعه داده شده و در دسترس کاربران قرار دارند. برای مثال، «اکسی اینفینیتی» (Axie Infinity) نوعی بازی بلاک‌چین‌محور و مبتنی‌بر مدل درآمدی «بازی‌کن پول دربیار» (P2E) است که بسیاری از ویژگی‌های یک متاورس را در دل خود گنجانده است. از دیگر برنامه‌های مشابه می‌توان به «سکندلایو» (SecondLive) و «دیسنترالند» (Decentraland) اشاره کرد که توانسته‌اند با موفقیت، بلاک چین را با اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی ترکیب کنند.
با نیم‌نگاهی به تحولات رخ‌داده در دنیای فناوری درمی‌یابیم که بسیاری از شرکت‌های پرآوازه ازجمله فیسبوک در تلاش‌اند تا متاورس را از طرحی مفهومی به محصولی واقعی بدل کنند.. بازیگران کوچک‌تر نیز به یاری قابلیت‌های ویژه‌ی بلاک چین ازجمله «تمرکززدایی» از دایره‌ی مشارکت در توسعه‌ی متاورس بیرون ننشسته‌اند و توانسته‌اند گام‌های سازنده‌ای در این حوزه بردارند.

مطلب پیشنهادی: دیسنترالند چیست؟

متاورس دقیقاً چیست؟

روز‌به‌روز پیوندها میان حوزه‌ی مالی، جهان مجازی و دنیای واقعی پررنگ می‌شود و این سه قلمروی متفاوت بیش از قبل به هم پیوند می‌خورند. با فراگیری دستگاه‌های الکترونیکی و تلفن‌های همراه، اکنون تنها به فشردن یک دکمه می‌توان به همه چیز دسترسی یافت. دراین‌میان، اکوسیستم رمزارزها نیز از موج فزاینده‌ی توسعه‌ی ارتباطات بی‌نصیب نمانده و از پرداخت مبتنی‌بر رمزارز گرفته تا بازی‌ها و اپ‌های بلاک‌چینی توانسته‌اند جای خود را میان مردمان کوچه و بازار باز کنند. تمام این مولفه‌ها دست به دست هم داده‌اند و هر یک در حال تکمیل تکه‌ای از جورچین بزرگ متاورس هستند.
پیش‌تر گفتیم که متاورس طرحی مفهومی برای توصیف جهانی مجازی، سه‌بعدی و آنلاین است که می‌تواند بستری را برای زیست تمام‌مجازی کاربران در اختیار بگذارد. در متاورس پلتفرم‌های مختلف به هم متصل می‌شوند و جهانی یکپارچه را می‌سازند که می‌توان در آن گشت‌وگذار، بازی، معاشرت و زندگی کرد.
در نسخه‌ی کنونی اینترنت، هر فردی قادر است وب‌سایت دلخواه خود را راه‌اندازی کند و دیگران با اتصال به یک مرورگر می‌توانند در وب‌سایت‌های مختلف گشت‌وگذار کنند. در متاورس نیز هر فرد می‌تواند نوعی قلمروی مجازی برای خود دست‌وپا کند، در آن خانه یا فروشگاه بسازد و قوانین دلخواهش را در به اجرا بگذارد.
نخستین بار فردی به نام «نیل استفنسون» (Neal Stephenson)، در داستانی علمی-تخیلی موسوم به «اسنو کرش» (Snow Crash) حرف از متاورس به میان آورد. اکنون اما دیگر متاورس ایده‌ای خیالی نیست و بسیاری از شرکت‌های خوش‌نام حوزه‌ی فناوری به‌دنبال پیاده‌سازی این ایده هستند.
بنیادی‌ترین عنصر متاورس چیزی نیست جز مفهوم «واقعیت افزوده» (Augmented Reality). در این مفهوم هر کاربر می‌تواند همتای مجازی خود را در قالب یک نمایه یا آواتار بسازد و کنترل آن را در دست بگیرد.
برای مثال، شما می‌توانید با بر سر گذاشتن یک هدست آکیولس در جلسه‌ای مجازی شرکت کنید، امور روزمره‌ی کاری خود را پیش ببرید، سپس برای رفع خستگی پای یک بازی بلاک‌چینی بنشینید و حتی سبد دارایی‌های خود را مدیریت کنید؛ بی‌آنکه نیاز باشد از اتاق خواب خود خارج شوید.
درحال‌حاضر، می‌توان رد پای برخی از قابلیت‌ها و ویژگی‌های بلاک چین را در بازی‌های رایانه‌ای مشاهده کرد. این بازی‌ها گرچه نمونه‌ای کامل از متاورس به حساب نمی‌آیند، اما می‌توانند سرنخ‌های خوبی از آنچه قرار است در متاورس رخ بدهد، در اختیار کاربران بگذارند.
متاورس علاوه‌بر آنکه بستری برای زیست مجازی گیمرها و کاربران شبکه‌های اجتماعی در اختیار می‌گذارد، محملی برای شکوفایی ایده‌های نوآورانه در حوزه‌هایی همچون هویت دیجیتال و حکمرانی غیرمتمرکز به شمار می‌آید. این روزها با فراگیری رمزارزها می‌توان امید داشت که قدرت کاربران در خلق اقلام مجازی ارزشمند از قلمروها تا ارزهای دیجیتال، زمینه‌ساز شکل‌گیری متاورسی واحد و یکپارچه شود. پیاده‌سازی تمامی این قابلیت به مدد یک فناوری انقلابی میسر شده و آن چیزی نیست جز بلاک چین.

پیوند نزدیک بازی‌های ویدئویی نوظهور با متاورس

بازی‌های ویدئویی به‌دلیل تمرکز فزاینده بر واقعیت مجازی، بیش از دیگر برنامه‌ها توانسته‌اند تجربه‌ای از زیست متاورسی در اختیار کاربران بگذارند. علاوه‌بر ماهیت سه‌بعدی، این بازی‌ها از قابلیت‌های تازه‌ای برخوردار شده‌اند که بیش از گذشته با زندگی انسانی پیوند خورده‌اند.
برای مثال، کاربران می‌توانند در بازی ویدئویی «رابلاکس» (Roblox) علاوه‌بر بازی، در رویدادهای مجازی همچون کنسرت یا گردهمایی شرکت کنند. بنابراین کارکرد این بازی‌ها تنها به حوزه سرگرمی محدود نمی‌شود و می‌توانند نقشی فراتر از آنچه تصور می‌شود، در زیست مجازی کاربران ایفا کنند. از دیگر مثال‌های مرتبط با این موضوع می‌توان به شرکت دست‌کم ۱۲ میلیونی کاربران بازی «فورتنایت» (Fortnite) در تور کنسرت‌های مجازی «تراویس اسکات» (Travis Scott) اشاره کرد.

مطلب پیشنهادی: رمزارز چیست؟

ارتباط رمزارزها با متاورس

بازی‌های رایانه‌ای تا اندازه‌ای توانسته‌اند راه را برای خلق جهان سه‌بعدی متاورس هموار کنند، اما زیست مجازی در متاورس مستلزم به‌کارگیری نسخه‌های مجازی از ابزارهایی است که کاربردی فراگیر در دنیای واقعی دارند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها پول است.
دراین‌میان، رمزارزها به‌مثابه پول‌های دیجیتال می‌توانند پاسخگوی نیازهای کاربران در متاورس باشند. این پدیده‌های نوظهور قادرند از انتقال ارزش گرفته تا حکمرانی، اثبات مالکیت و تسهیل دسترس‌پذیری، کاربردهای گسترده‌ای در متاورس داشته باشند. اما هر یک از این کاربردها چه معنایی دارند؟
اگر قرار باشد در آینده‌ای دور یا نزدیک، قدم به دنیای تمام‌مجازی بگذاریم و در آن دست به خرید و فروش بزنیم، به ابزارها یا شیوه‌هایی امن برای نقل‌وانتقال مالکیت نیاز داریم. علاوه‌براین، باید بتوانیم به‌سادگی دارایی‌های واقعی خود را از طریق درگاه‌هایی امن به مابه‌ازای دیجیتالی تبدیل و به متاورس منتقل کنیم. دیگر اینکه در این دنیای مجازی قرار نیست هرج و مرج حاکم شود، بنابراین برای برقراری نظم و تنظیم روابط میان کاربران باید ساختارهایی برای تنظیم و اجرای قوانین در اختیار داشته باشیم.
دراین‌میان، بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال می‌توانند بسیار راهگشا باشند. بلاک چین روشی غیرمتمرکز و شفاف را برای تسهیل مراودات مالی و تشکیل ساختارهای نظارتی خودمختار در اختیار ما می‌گذارد.
اما مهم‌ترین کارکردهای بلاک چین برای متاورس از این قرارند.
۱. اثبات دیجیتالی مالکیت
هر کاربر با در اختیار داشتن یک کیف‌پول رمزارزی می‌تواند به‌سادگی مالکیت خود را بر اقلام و دارایی‌های مجازی متاورس اثبات کند. کیف‌پول رمزارزی قادر است فهرستی کامل و دستکاری‌ناپذیر از تک‌تک تراکنش‌های کاربر را در اختیار بگذارد و مانع از بروز تقلب و جعل در فرایند اثبات مالکیت شود.
۲. اثبات اصالت اقلام مجازی
بلاک‌چین علاوه‌برآنکه قادر است مالکیت افراد را اثبات کند، می‌تواند از پس اثبات یا رد اصالت اقلام مجازی نیز بربیاید. در متاورس به‌دلیل برقراری پیوندی نزدیک با زندگی واقعی، متمایز ساختن اشیا و کالاهای اصیل از رونوشت‌های تقلبی آن‌ها از اهمیتی دوچندان برخوردار است. به‌کمک توکن‌های بی‌تا (NFT) می‌توان اشیا و اقلامی کاملاً یکتا ساخت که هیچ‌گاه قابل جعل نباشند. بنابراین بلاک چین و دیگر پدیده‌های فناورانه متاثر از آن همچون کیف‌پول‌های رمزارزی و NFT-ها می‌توانند سازوکاری امن برای اثبات مالکیت افراد و تأیید اصالت کالاها در اختیار بگذارند.
۳. انتقال ارزش
کاربران برای زیست مجازی در بستر متاورس به روشی امن برای نقل‌وانتقال ارزش نیاز دارند. گرچه امروزه در بازی‌های ویدئویی، سکه‌های درون‌برنامه‌ای تا حدی می‌توانند پاسخگوی نیاز کاربران باشند، اما این سکه‌ها در مقایسه با رمزارزها امنیت به‌مراتب کمتری دارند. علاوه‌براین، اگر قرار باشد مبالغ کلانی را در متاورس دادوستد کنیم، دیگر نمی‌توان به‌سادگی از کنار مسئله‌ی امنیت عبور کرد.
۴. حکمرانی
در متاورس همچون دنیای واقعی باید نهاد یا ساختاری برای تنظیم روابط میان‌فردی و نظارت بر اجرای قوانین در اختیار داشت. در دنیای واقعی، طی فرایندهای مردم‌سالارانه، شهروندان دست به انتخاب وکلا و رهبرانی می‌زنند تا به نمایندگی از آن‌ها قوانین را تنظیم و اجرا کنند. در متاورس هم باید سازوکار مشابهی برای دستیابی به حکمرانی منصفانه به کار گرفته شود و دراین‌میان بلاک‌چین می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
۵. دسترس‌پذیری
در بلاک چین هر فردی از هر جای دنیا می‌تواند یک کیف‌پول رمزارزی برای خود بسازد. در حالی که در دنیای واقعی، افتتاح یک حساب بانکی مستلزم طی فرایندهای پیچیده‌ی احراز هویت و صرف هزینه‌های گزاف است. بنابراین بلاک چین با افزایش دسترس‌پذیری خدمات مالی می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای ادغام در متاورس باشد.
۶. قابلیت همکاری تعاملی
در قلمروی فناوری بلاک چین، پلتفرم‌ها و پروژه‌های مختلف می‌توانند به‌سادگی با هم دست به برقراری تعاملات چندجانبه بزنند. پیاده‌سازی متاورس واحد و یکپارچه مستلزم ادغام ماژول‌ها و پلتفرم‌های متعددی است و دراین‌میان بلاک چین به‌دلیل قابلیت ذاتی خود در تسهیل تعاملات چندسویه می‌تواند نقش بی‌بدیلی ایفا کند.

مطلب پیشنهادی: بلاک‌چین چیست؟

شغل متاورسی چیست؟

متاورس تمام جنبه‌های زندگی بشر را دستخوش تغییر می‌کند. امروزه کم نیستند کسانی که از خانه امور کاری خود را پیش می‌برند. در متاورس این افراد می‌توانند به‌طور مجازی وارد یک دفتر سه‌بعدی شوند و با همکاران خود تعامل برقرار کنند.
در گونه‌ای تازه از بازی‌های ویدئویی که برپایه‌ی مدل درآمدی P2E بنا شده‌اند، کاربران می‌توانند با انجام بازی درآمد کسب کنند. این دسته از مشاغل به‌تدریج در حال رشد هستند و توانسته‌اند تا اندازه‌ای زمینه را برای اقبال فراگیر به متاورس فراهم کنند. در مجموع می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نزدیک، مشاغل متاورسی جای خود را در بازار کار باز کنند.

نمونه‌هایی از برنامه‌های شبه‌متاورسی

گرچه هنوز راه درازی تا پیاده‌سازی یک متاورس واحد و یکپارچه پیش رو داریم، اما پلتفرم‌های پرشماری با الهام از مولفه‌های متاورسی پا به عرصه گذاشته‌اند. این پلتفرم‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌هایی همچون بلاک چین و پدیده‌هایی مانند NFT می‌توانند راه را برای استقرار متاورس‌ها هموار کنند. در این بخش می‌خواهیم نگاهی به چند نمونه از خوش‌نام‌ترین برنامه‌های شبه‌متاورسی بیندازیم.
۱. اکسی اینفینیتی (Axie Infinity)
اکسی اینفینی نوعی بازی ویدئویی مبتنی‌بر مدل P2E است که فرصت‌های پرشماری را برای درآمدزایی در اختیار کاربران می‌گذارد. در این بازی هر کاربر می‌تواند با خرید موجوداتی عجیب‌الخلقه به نام اکسی و پرورش و تکثیر آن‌ها توکنی به نام SLP دریافت کند. کافی است هر کاربر اکسی‌های خود را در بازاری مجازی به فروش برساند تا بتواند به ازای هر یک از ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار آمریکا درآمد کسب کند.
۲. دیسنترالند (Decentraland)
دیسنترالند دنیایی آنلاین و دیجیتال است که عناصر اجتماعی را با رمزارزها، NFT‌ها و املاک مجازی ترکیب کرده است. در این برنامه، کاربران یا همان بازیکنان نقش فعالی در مدیریت پلتفرم بازی می‌کنند.
دیسنترالند همچون دیگر بازی‌های مبتنی‌بر بلاک چین، از توکن‌های بی‌تا برای نمایش اقلام مجازی کلکسیونی بهره می‌گیرد. در این بازی قطعات زمین با ابعاد ۱۶ در ۱۶ متر و با نام LAND میان کاربران دادوستد می‌شوند و هر فرد می‌تواند با توکنی موسوم به «مانا» (MANA) این زمین‌ها را خرید و فروش کند.

مطلب پیشنهادی: منظور ازNFT چیست؟

چه آینده‌ای در انتظار متاورس است؟

فیسبوک، غول نرم‌افزاری فعال در عرصه شبکه‌های اجتماعی که چندی پیش از تغییر نام خود به «متا» (Meta) خبر داد، طلایه‌دار حوزه متاورس شده است. بنیان‌گذار این شرکت به‌صراحت گفته است که می‌خواهد متاورسی فراگیر برای رشد فرصت‌های دورکاری و درآمدزایی ساکنان کشورهای در‌حال‌توسعه راه بیندازد.
دیگر شرکت‌های نرم‌افزاری همچون مایکروسافت، اپل و گوگل نیز گفته‌اند که برنامه‌های مشابهی را برای راه‌اندازی متاورس در دستور کار خود قرار داده‌اند. بنابراین می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نزدیک، متاورس در کانون توجه فعالان حوزه فناوری قرار گیرد.

سوالات متداول