خیرخواهی و نیکوکاری همواره یکی از امور تحسین شده در بین جوامع مختلف با هر فرهنگ و وضعیت اجتماعی بوده است. دگر دوستی و کمک به همنوعان در تمام زمینهها اعم از مالی یا غیرمالی مستلزم در اختیار داشتن برخی امکانات توسط افراد خیرخواه است. این امکانات بههرحال روزی به انتها خواهند رسید و برای جلوگیری از آن میبایست به راههایی زاینده و پویا در نیکوکاری فکر کرد. اینجاست که بازارهای مالی با ابزارهای نوین خود در جهت تحقق نیکوکاریهای مستمر، کمککننده خواهند بود. صندوق سرمایهگذاری نیکوکاری ابزاری است که با ادغامکردن دو مفهوم سرمایهگذاری و نیکوکاری، امکانداشتن فعالیتهای خیرخواهانهی پویا و زاینده و همیشگی را فراهم میکند. ما در این مقاله به تعریف صندوقهای نیکوکاری، اهداف آنها، نحوهی عملکردشان و مزایای بهرهگیری از آنها خواهیم پرداخت.
ممکن است برای هرکدام از ما پیشآمده باشد که قصد کمکهای خیرخواهانه داشته باشیم. اما محلی امن و مطمئن برای آن را سراغ نداشته باشیم؛ حتی در برخی از شرایط ممکن است اینطور فکر کنیم که میزان سرمایه یا وجهی که قصد داریم تا به کار خیر اختصاص دهیم آنقدری نیست که مشکلی از مشکلات افراد نیازمند را حل کند. در چنین شرایطی ابزار نوین صندوق نیکوکاری به ما کمک خواهد کرد.
صندوقهای سرمایهگذاری از طریق جذب سرمایههای نیکوکاران در قالبهای مختلف و سرمایهگذاری آنها مطابق اهداف و استراتژیهای ذکر شده در امیدنامه و اساسنامهشان، به کسب بازدهی خواهند پرداخت. سرانجام تمام یا بخشی از این بازدهیهای بهدستآمده صرف امور خیر و نیکوکاری خواهد شد.
این ابزار مالی طی فرایندهای شفاف و تحتنظر سازمانهای ذیصلاح عمل کرده و از این طریق حس اطمینان خاطر از اختصاص صحیح و بهجای عواید کسب شده در امور خیرخواهانه را در افراد ایجاد خواهد کرد. از سوی دیگر این ابزار مالی با تجمیع وجوه خرد جمعآوری شده از افراد مختلف به کاهش هزینهی سرانه سرمایهگذاریها کمک کرده و در انتها نیز توانایی خلق عواید بیشتر را ایجاد میکند. به همین دلیل شاید بتوان با بهرهگیری از این ابزار مالی نوین به انجام امور خیرخواهانه در ابعاد بزرگتر کمک کرد.
همانطور که پیشتر اشاره کردیم صندوقهای سرمایهگذاری برای شروع فرایند کاریشان لازم است تا در ابتدا به جذب سرمایهی افراد متقاضی بپردازند. مسئلهی جذب سرمایه و رفتار صندوق با عایدی ناشی از این سرمایههای جذب شده موضوعی است که قراردادهای بین صندوقهای نیکوکاری و افراد متقاضی را به سه دستهی کلی تقسیمبندی میکند که در ادامه دررابطهبا هریک از آنها توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد.
دستهی اول آن دسته از قراردادهایی است که طی آن فرد متقاضی سرمایهگذاری، تمام سرمایهاش را بهنوعی به صندوق میبخشد تا صندوق از آن پول جهت سرمایهگذاری استفاده کند. در این نوع از قرارداد بین طرفین شخص سرمایهگذار دیگر ادعایی در ارتباط با اصل پول داده شده به صندوق نداشته و اجازهی استفاده از عایدی آن را نیز به صندوق داده است. در واقع این پول دیگر به فرد متقاضی بازگردانده نخواهد شد و سود حاصل از آن نیز صرف امور خیر خواهد شد.
دستهی دوم آن دسته از قراردادهایی است که طی آن فرد متقاضی سرمایهی خود را صرفاً جهت اقدام به سرمایهگذاری در اختیار صندوق قرار میدهد و پس از پایان مهلت مدنظر اصل پول را از صندوق طلب میکند. در این نوع از جذب سرمایه، صندوق صرفاً اجازهی استفاده از عایدی سرمایهگذاریها را در امور خیرخواهانه دارد و پس از سررسید و در زمان طلب اصل پول توسط سرمایهگذار، میبایست اصل پول را در اختیار او قرار دهد.
دستهی سوم از انواع مختلف جذب سرمایه حالتی است که طی آن سرمایهگذار ضمن طلبکردن اصل پول خود در پایان دوره، بخشی از عواید ناشی از آن را نیز درخواست خواهد کرد و باقیماندهی عواید کسب شده را به امور خیرخواهانه اختصاص خواهد داد.
سرمایهگذاری با استفاده از این سرمایههای جذب شده، وظیفهای است که بر عهدهی مدیر صندوق است. مدیر صندوق یکی از ارکان صندوق سرمایهگذاری نیکوکاری است. در ادامه به شرح ارکان مختلف صندوق نیکوکاری خواهیم پرداخت.
مجمع صندوق نیکوکاری: مجمع صندوق متشکل از دارندگان حداقل نصف بهعلاوه یک واحد از واحدهای سرمایهگذاری صندوق است که مواردی نظیر تعیین و تغییر مدیر، مدیر ثبت، متولی و مدیر اجرای صندوق البته با تأیید سازمان بورس اوراق بهادار، از مهمترین وظایف آن است. عزل و نصب حسابرس به پیشنهاد متولی، تصویب صورتهای مالی صندوق و تصویب تغییرات در اساسنامه و امیدنامه صندوق نیز از دیگر وظایف مجمع صندوق است. مجمع صندوق ممکن است با دعوت از هر یک از ارکان مدیر صندوق، متولی صندوق و مدیر اجرای صندوق و همچنین با دعوت دارندگان بیش از بیست درصد واحدهای سرمایهگذاری مدیریتی صندوق و همینطور با دعوت سازمان بورس اوراق بهادار قابل برگزاری است.
مدیر صندوق نیکوکاری: همان گونه که اشاره کردیم مدیر صندوق از جمله ارکان صندوقهای سرمایه-گذاری است که توسط مجمع تعیین میشود و از همان طریق نیز تغییر مییابد. مدیر صندوق موظف است در قبال دارندگان واحدهای سرمایهگذاری صندوق، همواره صرفه و صلاح آنان را در نظر بگیرد. مدیر صندوق موظف است تا حداقل یک شخص حقیقی دارای صلاحیت را بهعنوان مدیر سرمایهگذاری صندوق انتخاب کنند تا به اموری نظیر سیاستگذاری و تعیین خطمشی سرمایهگذاری صندوق و خریدوفروش داراییها بپردازد. سایر وظایف مهم مدیر صندوق و مدیر سرمایهگذاری صندوق در اساسنامه و امیدنامههای صندوق سرمایهگذاری آورده میشود. گفتنی است که افرادی که برای چنین مناصبی انتخاب میشوند باید به تأیید سازمان بورس اوراق بهادار نیز برسند.
مدیر ثبت صندوق نیکوکاری: مدیر ثبت صندوق نیز توسط مجمع انتخاب شده و باید به تأیید سازمان بورس اوراق بهادار نیز برسد. فراهمکردن امکانات لازم و همینطور شرکت در فرایند پذیرهنویسی و در ادامهی فعالیت پرداختن به امور صدور و ابطال واحدهای سرمایهگذاری، دریافت اطلاعات سرمایهگذاران و ثبت حسابهای مختص هر سرمایهگذار در چارچوب قوانین و مقررات از مهمترین وظایف این رکن است.
متولی صندوق نیکوکاری: متولی صندوق نیز توسط مجمع صندوق انتخاب میشود و پس از آن بهصورت کتبی قبول وظیفه میکند. مهمترین اموری که یک متولی باید به آنها بپردازد شامل بررسی و تأیید دریافت و پرداختهای صندوق، بررسی و دریافت معاملات روزانه صندوق و نظارت بر وجوه مانده، پیشنهاد عزل و نصب حسابرس به مجمع و همینطور میزان دستمزد او، بررسی و حصول اطمینان از انتشار بهموقع گزارشهای حسابرس و مدیران و سایر موارد نظارتی بر عملکرد مدیر صندوق هستند.
حسابرس صندوق نیکوکاری: حسابرس صندوق از میان مؤسسات حسابرسی معتمد و مورد تأیید سازمان بورس اوراق بهادار، توسط متولی به مجمع پیشنهاد میشود و فرایند عزل و نصب او در اختیار مجمع و به پیشنهاد متولی است. بررسی اصول و رویههای کنترل داخلی مدیر و از همه مهمتر بررسی و اظهارنظر در خصوص صورتهای مالی ششماهه و یکساله صندوق و همینطور صحت سنجی گزارشهای مدیر و محاسبات خالص ارزش روز واحدهای صندوق از وظایف حسابرس صندوق است.
مدیر اجرای صندوق: مدیر اجرای صندوق از بین اشخاص حقوقی صاحب صلاحیت مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار که در خصوص امر نیکوکاری مدنظر که هدف تشکیل صندوق بوده است، سابقه فعالیتی داشته باشد و یا توان انجام وظایف را داشته باشد، توسط مجمع انتخاب میشود. چنانچه مدیر اجرای صندوق، وجوه صندوق را مطابق با نظر حسابرس، در اموری غیر موارد مقرر شده صرف کند، تمایل تخصیص وجوه به موارد مقرر را نداشته باشد و یا توانایی و تمایل ارائه گزارشهای لازم را در دورههای مقرر نداشته باشد، متولی میتواند با درخواست تشکیل مجمع توسط مدیر، عملکرد مدیر اجرایی را بررسی کرده و در صورت نیاز از طریق مجمع نسبت به عزل او اقدام کند. این سازوکار قانونی بر افزایش سطح اطمینان سرمایهگذاران نسبت به انجام امور نیکوکارانهی مقرر شده، تأثیرات قابلتوجهی خواهد داشت.
کارگزاران صندوق نیکوکاری: مدیر صندوق از میان کارگزاران دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار، یک یا چند کارگزار را انتخاب میکند و اختیار عزل آنها نیز بهشرط وجود حداقل یک کارگزار به عهدهی مدیر است. اجرای دستورات گروه مدیران سرمایهگذاری در چارچوب قوانین و مقررات از مهمترین وظایف کارگزار صندوق است. همچنین کارگزار موظف است تا اوراق بهادار خریداری شده توسط صندوق را به متولی ارائه کند و در صورت نیاز و به در خواست مدیر، متولی یا حسابرس اطلاعات مربوط به معاملات صندوق را در اختیارشان قرار دهد.
پس از تشریح و تبیین نحوهی جذب سرمایه و همینطور ارکان مختلف این نوع از صندوقها، حال ممکن است این سؤال پیش بیاید که این صندوقها مجاز به تخصیص وجوه یا سرمایهگذاری در چه بخشهایی هستند؟
برای پاسخ به این سؤال لازم است تا معیاری در تخصیصی دارایی را تبیین کنیم. صندوقهای سرمایهگذاری در یک تقسیمبندی از منظر محل سرمایهگذاری و تخصیص وجوه به حالتهای کلی مانند صندوقهای درآمد ثابت، صندوقهای سهامی و صندوقهای مختلط که ترکیبی از ابزارهای درآمد ثابت و سهام هستند تقسیم-بندی میشوند. در ارتباط با صندوقهای سهامی، درآمد ثابت و مختلط مفصلاً در مقالاتی جداگانه بحثهایی را ارائه کردهایم. یک صندوق نیکوکاری مطابق مندرجات اساسنامه و امیدنامهاش ممکن است به شکل هرکدام از این قالبها وجود داشته باشد. بنابراین درصورتیکه صندوق درآمد ثابت باشد بر روی سپرده و اوراق با درآمد ثابت تمرکز خواهد کرد، اگر سهامی باشد بر سهام شرکتهای بورسی و فرابورسی و اگر مختلط باشد به شکل ترکیبی از دو حالت قبلی خواهد بود. میزان نصابهای درصدی سرمایهگذاری در هر بخش نیز از مواردی است که در امیدنامهی صندوقها به آن اشاره شده و به اطلاع سرمایهگذاران میرسد.
محل تخصیص عواید به وجود آمده از طریق این سرمایهگذاریها نیز در اساسنامهی صندوقها آورده شده و سرمایهگذاران با مراجعه به بخش مربوط به آن میتوانند اقدام به اتخاذ تصمیمی با بیشترین مطابقت با اهداف خیرخواهانهی خود داشته باشند.
در این مقاله به تبیین و معرفی صندوقهای نیکوکاری، نحوهی جذب سرمایه، ارکان، محل سرمایهگذاری و نحوهی تخصیص عواید ناشی از آن پرداختیم. این ابزار نوین مالی در جهت استمرار فعالیتهای نیکوکاری کمک شایانی کرده و با تجمیع وجوه امکان انجام امور خیرخواهانه در مقیاسهای بزرگتر را نیز فراهم کرده است. شفافیت قانونی بالا و امکان حفظ اصل سرمایهی سرمایهگذاران در این صندوقها از مزیتهای آنها است و سبب ادغام و ترکیبشدن فعالیتهای سرمایهگذاری و امور نیکوکاری شده، فرایند آن را تسهیل و به گسترش آن نیز کمک کرده است.
برای دسترسی به سایر مقالات و محتوای آموزشی وارد شوید.