در سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر اقبال افراد مختلف نسبت به سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بازار سرمایه و بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مندی از فرصت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آن افزایش قابل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توجهی پیدا کرده است. لازمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی حضور در این بازار، چه در قالب مستقیم و چه در قالب سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری غیرمستقیم، کسب اطلاعات حداقلی در خصوص پارامترها و اصطلاحات مختلف آن است. از جمله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین اصطلاحات و مفاهیم، موضوع تفاوت بورس و فرابورس و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های این بازارها است. در این مقاله ابتدا به تفاوت بورس و فرابورس اشاره خواهیم کرد و سپس به سراغ تعریف شاخص و انواع آن پرداخته و سرانجام توضیحاتی در خصوص سه شاخص جدید در فرابورس ارائه خواهیم کرد. تا پایان همراه آکادمی دانایان باشید.

بورس و فرابورس

اگر شما هم از فعالان بازار سرمایه بوده باشید، به‌احتمال زیاد با دو اصطلاح بورس و فرابورس سروکار داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اید. مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین تفاوت این دو بازار را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان در قوانین پذیرش آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها دانست. شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای ورود به فرابورس شرایط سهل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری را مقابل خود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینند. این تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در حداقل سرمایه ثبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، تعداد سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فعالیت و سودآوری، میزان درصد شناوری سهام و … است.

تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی از این دو بازار هستند که بر تصمیمات سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران تأثیر خواهند گذاشت. از جمله مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین این تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، تفاوت در ریسک سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری این دو بازار است. طبیعتاً تفاوت در قوانین پذیرش و وجود تفاوت در برخی از گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، ریسک این دو بازار را متمایز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. از سوی دیگر تفاوت در دامنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی نوسان این بازار نیز از دیگر تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که بر تصمیمات سرمایه‌گذاران اثرگذار است. پیشنهاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تفاوت بورس و فرابورس مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مربوط به آن را در سایت آکادمی دانایان مطالعه کنید.

شاخص بورس به چه معناست؟

در اغلب موضوعات مختلف، برای داشتن یک مؤلفه جهت مقایسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی موارد مختلف، نیاز به یک متر و معیار مشخص داریم. طبیعتاً بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنی نیست و برای پی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بردن به وضعیت آن به‌صورت کمی و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور میزان تغییرات آن در بازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زمانی مختلف، احتیاج به شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بخصوصی داریم. این شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مورداستفاده‌ی تحلیلگران و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران قرار گرفته تا با استفاده از روند آن بتوانند دید خوبی نسبت به وضعیت آینده بازار داشته باشند. شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف و متعددی در بازار سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ایران مطرح هستند که در ادامه به ارائه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی توضیحات مختصری در خصوص آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها خواهیم پرداخت.

مطلب پیشنهادی: شاخص کل بورس چیست؟

شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف بازار سرمایه

در بازار سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ایران شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی مبتنی بر روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف محاسبه وجود دارند. از جمله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به شاخص کل، شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، شاخص کل هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن، شاخص قیمت و شاخص آزاد شناور در بورس اشاره کرد. در فرابورس نیز شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جداگانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای محاسبه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند که برخی از آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از لحاظ تعریف مشابه همین شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورسی هستند. پیشنهاد می-کنیم برای آشنایی بیشتر با هر یک از شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مطرح شده و نحوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مربوط به هر یک را در سایت آکادمی دانایان مطالعه نمایید.

سه شاخص جدید فرابورس

فرابورس به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تازگی سه شاخص جدید مرتبط با بازار خود را محاسبه و منتشر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها سبب تشکیل یک دیدگاه وسیع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر برای تحلیلگران و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران در این بازار خواهد شد. این شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدید برخی از نارسایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های شاخص از پیش تعریف شده را پوشش خواهند داد. این شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها عبارت از موارد زیر هستند:

– شاخص کل هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن

فرایند محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی شاخص کل به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که تعداد سهام شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، قیمت سهم و سود نقدی آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها لحاظ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در چنین شرایطی شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که ارزش بازار بالاتری دارند و تعداد سهام آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و قیمت سهام آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بالاست، تأثیر بیشتری نسبت به شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچک‌تر، بر روی شاخص کل خواهند گذاشت. در محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی شاخص کل هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن فرابورس، مشابه آنچه که برای بورس محاسبه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، اثر تعداد سهام شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها حذف شده و بدین ترتیب شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچ و بزرگ به یک اندازه بر روی شاخص تأثیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارند. وجه تسمیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این شاخص نیز دقیقاً بر همین مسئله دلالت دارد که شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف از وزن برابری در تعیین شاخص کل هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن برخوردارند.

– شاخص قیمت

شاخص قیمت یکی دیگر از شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که به‌تازگی در فرابورس تعریف شده است. این شاخص همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور که از نام آن پیداست بیان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی تغییرات قیمتی است و در این شاخص اثرات سود نقدی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از تغییرات قیمتی سهام خارج شده است. اما همچنان تغییرات شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ، نسبت به تغییرات شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچک در این شاخص اثرگذارتر است.

– شاخص قیمت هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن

شاخص قیمت هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن درواقع همان شاخص قیمتی است. اما با این تفاوت که اثرات شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف در آن به یک اندازه و مستقل از میزان بزرگی شرکت است. شاخص قیمت هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان ترکیبی از شاخص قیمت و شاخص کل هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن تعریف کرد.

سخن پایانی

در این نوشتار در خصوص سه شاخص جدید فرابورس توضیحاتی را ارائه کردیم. پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر این سه شاخص صرفاً برای بورس محاسبه و گزارش می‌شدند؛ اما از اواخر بهمن سال ۱۴۰۱ این شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای فرابورس هم محاسبه و ارائه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. تحلیلگران و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران می-توانند با بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری از این سه شاخص، دقت و کیفیت تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود را بالا ببرند و دچار برخی از اشتباهات وابسته به مدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های محاسباتی نشوند. به طور مثال شرایطی را تصور کنید که تغییرات شاخص کل بازار عددی منفی را نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد، در شرایطی که شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزن تغییرات مثبتی را گزارش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند.

این امر بدان معناست که صرفاً سهام شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ هستند که تغییرات منفی را داشتند و سهام شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچک وضعیت بهتری را تجربه کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند؛ حال اگر در این شرایط صرفاً به شاخص کل توجه کنیم، ممکن است دچار اشتباه در تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود شویم. بدین ترتیب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان اضافه‌شدن این سه شاخص جدید فرابورس را امری مثبت تلقی کرد.