انتخاب بازار یا محل نهایی سرمایه‌گذاری همواره یکی از چالش‌های جدی سرمایه‌گذاران برای شروع و اقدام به سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران معمولاً میزان بازدهی کسب شده از سرمایه‌گذاری‌شان را با بازدهی‌های محتمل در صورت سرمایه‌گذاری در سایر بازارها مقایسه می‌کنند. از بازارهایی که در این مورد عمدتاً موردتوجه قرار می‌گیرند بازار بورس و بازار ارز هست. ما در این مقاله به دنبال آن هستیم تا سرمایه‌گذاری در این دو بازار را مقایسه کرده و به داشتن انتخاب بهتر میان آن‌ها کمک کنیم. برای این منظور بهتر است تا ابتدا قدری با عوامل مؤثر بر بازار ارز آشنا شویم و مواردی که بر روی بازدهی ما تأثیرگذار خواهند بود را بهتر بشناسیم. در ادامه نیز به مقایسه‌ی این دو بازار با چهار ویژگی ریسک و بازدهی، محدودیت‌های ورود و دسترسی و نقدشوندگی خواهیم پرداخت.

مقایسه‌ی سرمایه‌گذاری در بورس و دلار

غالباً بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری را با چهار پارامتر ریسک، بازدهی، محدودیت‌های ورود و دسترسی و همین‌طور نقدشوندگی مقایسه می‌کنند. در این مقاله نیز ما سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و بازار ارز مطابق با این چهار شاخص با هم مقایسه می‌کنیم.

بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس در قیاس با سرمایه‌گذاری در دلار

یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای مقایسه‌ی بازارهای مختلف در راستای اتخاذ تصمیم بهینه جهت سرمایه‌گذاری، مقایسه‌ی بازدهی بازارها در طول سنوات مختلف است. برای این منظور بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس را با بازدهی نرخ ارز بازار آزاد در یک بازه‌ی بیست‌ساله مقایسه کرده‌ایم.

بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس در قیاس با سرمایه‌گذاری در دلار

مطابق جدولی که در تصویر مشاهده می‌کنید، به طور میانگین در این بازه‌ی بیست‌ساله بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس حدوداً دوبرابر سرمایه‌گذاری در دلار بوده است و این بیانگر آن است که اگرچه سرمایه‌گذاری در دلار در برخی سال‌ها عواید قابل‌توجهی را نصیب سرمایه‌گذارانش کرده، اما به‌عنوان بهینه‌ترین انتخاب در بازه‌ای بلندمدت نمی‌توان به آن نگریست. در یک نگاه عمیق‌تر معمولاً بازدهی سرمایه‌گذاری در هر دوره‌ی مالی را با نرخ تورم در آن دوره‌ی مالی نیز می‌سنجند. مطابق توضیحات ارائه شده نرخ ارز و تغییرات آن دارای ارتباطاتی با نرخ تورم نیز هست و ازاین‌جهت به نظر می‌رسد بازدهی‌های بالای نرخ ارز در قیاس با تورم بازهم چندان گزینه‌ی جالبی برای سرمایه‌گذاری نباشند چراکه بیشتر به حفظ ارزش پول کمک کرده‌اند و عواید مضاعفی را به همراه نداشته‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد از منظر پارامتر بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس نسبت به دلار در یک بازه‌ی بلندمدت عقلایی‌تر باشد.

ریسک سرمایه‌گذاری در بورس در مقایسه با سرمایه‌گذاری در دلار

اساساً سرمایه‌‌گذاری بدون ریسک چندان موضوعیت ندارد و هر فعالیت سرمایه‌‌گذاری حداقل‌‌هایی از ریسک را به همراه خواهد داشت. ریسک و بازدهی دارای رابطه‌‌ای مستقیم و متقابل هستند و بازدهی را می‌‌توان پاداش پذیرش ریسک دانست. واقعیت آن است که بازار ارز در ایران به‌شدت تحت‌تأثیر عوامل سیاسی و تنش‌‌های موجود در آن است. این عامل سبب می‌‌شود تا ریسک‌‌های برون‌زا در این بازار افزایش چشمگیری یابند و بازدهی‌‌های ناشی از پذیرش این ریسک نیز توسط تورم بلعیده می‌‌شوند. اما در سرمایه‌‌گذاری در بورس شرایط بدین شکل نیست و در صورت‌پذیرش ریسک و داشتن انتخاب‌‌های صحیح و اصولی می‌‌توان بازدهی‌‌های قابل‌توجهی را تجربه کرد.

مقایسه‌ی دلار و بورس از منظر محدودیت‌‌های ورود و دسترسی

محدودیت‌‌های ورود و دسترسی یکی دیگر از پارامترهایی است که از طریق آن می‌‌توان به مقایسه‌‌ی بازارهای مختلف برای سرمایه‌‌گذاری پرداخت. سرمایه‌‌گذاری در بازار سرمایه در زمان نگارش این مقاله نیاز به یک سرمایه‌‌ی حداقل پانصد هزارتومانی دارد که نسبت به برخی از بازارها رقم قابل‌توجهی نیست و ورود به این بازار را چندان سخت نمی‌‌کند. در بازار ارز چندان محدودیت ورود از منظر حداقل میزان سرمایه‌‌ی لازم مطرح نیست اما در خصوص دسترسی شرایط قدری با بازار سرمایه متفاوت است.

در بازار سرمایه از طریق دسترسی‌های برخط در زمان باز بودن بازار از هر نقطه‌‌ای می‌‌توان اقدام به سرمایه‌‌گذاری و انجام تراکنش کرد. اما در سرمایه‌‌گذاری در دلار به شکل فیزیکی چنین چیزی مطرح نیست. از سوی دیگر به دلیل شرایط خاص اقتصاد ما و محدودیت‌‌های متعددی که بر بازار ارز و مبادلات آن حاکم است، ممکن است در برخی از شرایط خاص خرید و فروش‌‌های متعدد و با حجم بالا برای فرد سرمایه‌‌گذار عواقبی در پی داشته باشد و یا اینکه مطابق بخشنامه‌‌ها و دستورالعمل‌‌های موجود در آن زمان عملاً امکان‌‌پذیر نباشد. بنابراین مطابق با این شاخص نیز کفه‌‌ی ترازو به سمت سرمایه‌‌گذاری در بورس سنگینی می‌‌کند.

نقدشوندگی سرمایه‌گذاری در دلار و بورس چگونه است؟

نقدشوندگی به معنای سرعت و زمان تبدیل دارایی به پول نقد ضمن توجه به هزینه‌‌ی مبادلاتی است. اساساً بازار سرمایه چندان هزینه‌‌ی مبادلاتی بالایی ندارد و در خصوص سرمایه‌‌گذاری در دلار نیز هزینه‌‌های مبادلاتی چندان قابل‌توجه نخواهند بود. اما در خصوص سرعت و زمان تبدیل سرمایه‌‌گذاری به واحد پول رسمی کشور می‌‌توان گفت تا حدود زیادی وابسته به شرایط هرکدام از بازارهاست و ممکن است در برخی از موارد با نقدشوندگی بالایی روبه‌‌رو باشیم اما در برخی از موارد دیگر وابسته به نوسانات بازار اوضاع نقدشوندگی چندان مناسب نباشد. بنابراین نمی‌‌توان نظری کامل و جامع و فراگیر برای تمامی شرایط در خصوص این شاخص بیان کرد.

سپرده‌‌ی ارزی راه‌‌حلی جایگزین برای سرمایه‌گذاری در ارز

با وجود تمامی موارد مطرح شده در خصوص سرمایه‌‌گذاری در بازار ارز و مقایسه‌‌ی آن با سرمایه‌‌گذاری در بورس، اگر بازهم ترجیح می‌‌دهید تا در بازار ارز سرمایه‌‌گذاری کنید، سپرده‌‌ی ارزی می‌‌تواند گزینه‌‌ی مناسبی باشد. همان‌طور که گفته شد نگه‌‌داری سرمایه به شکل ارز یکی از عواملی است که می‌‌توان از طریق آن تا حدودی ارزش زمانی پول را حفظ کرد. اما همان‌‌طور که بارها اشاره کردیم سرمایه‌‌گذاری مطلوب تلقی می‌‌شود که بتواند ضمن حفظ ارزش زمانی پول، عایدی مضاعفی را نیز نصیب سرمایه‌‌گذار کند تا در واقع به‌نوعی بازدهی بالاتری نسبت به نرخ تورم را تجربه کند.

نحوه‌‌ی سرمایه‌‌گذاری در سپرده‌‌ی ارزی به این صورت است که طی آن فرد سرمایه‌‌گذار، سرمایه‌‌ی خود را تبدیل به ارز مدنظر خود (غالباً دلار یا یورو) کرده و طی قراردادی که با سپرده‌‌پذیر که از میان بانک‌‌های ارائه-دهنده‌‌ی این خدمت، انتخاب می‌‌شود، منعقد خواهد کرد، بازدهی‌‌هایی به شکل درصدی را در سررسیدهای مشخص مشابه سپرده‌‌ی ریالی از بانک دریافت خواهد کرد. البته شایان‌ذکر است که نرخ بهره‌‌ی ارزی از لحاظ درصدی میزان بسیار کمتری از نرخ بهره‌‌ی ریالی دارد.

در صورت انتخاب بازار ارز برای سرمایه‌‌گذاری، سرمایه‌‌گذاری در قالب سپرده‌‌های ارزی می‌‌تواند ضمن دربرداشتن حفظ ارزش زمانی پول، عواید مضاعفی را در قالب بازدهی‌‌های درصدی برای فرد سرمایه‌‌گذار به همراه داشته باشد.

مقایسه‌ی روند شاخص کل بورس با دلار

بازدهی بازار سرمایه یا بورس بسیار تحت تأثیر نرخ ارز است. چراکه بهای تمام شده و فروش بسیاری از شرکت‌هایی که در بازار بورس معامله‌ می‌شوند تابعی از نرخ دلار است. در نمودار زیر بازدهی شاخص کل بورس با نرخ دلار محاسبه شده است. همانطور که از نمودار نیز مشخص است، روند حرکت این دو نمودار به هم نزدیک بوده است و همبستگی خوبی میان آن دو دیده می‌شود.

مقایسه‌ی روند شاخص کل بورس با دلار

در ادامه رگرسیون نرخ دلار و شاخص کل بورس عرضه شده است. همانطور که مشاهده می‌شود میان این دو متغیر همبستگی مثبتی وجود دارد و ۸۴ درصد تغییرات شاخص کل را تغییرات نرخ دلار توضیح می‌دهد.

رگرسیون نرخ دلار و شاخص کل بورس

سخن پایانی آکادمی دانایان

در این مقاله به مقایسه‌‌ی سرمایه‌‌گذاری در بورس و دلار پرداختیم و به برخی از عوامل مؤثر بر نرخ ارز نیز اشاره کردیم. اساساً انتخاب محل سرمایه‌‌گذاری موضوعی شخصی بوده و افراد وابسته به رجحان‌‌های فردی خود و ترجیحات ذهنی و بازده انتظاری ذهنی خود اقدام به تصمیم‌‌گیری در خصوص آن می‌‌کنند. در این مقاله ما سعی کردیم تا با مقایسه‌ی بازار سرمایه و بازار دلار با چهار پارامتر بازدهی، ریسک، محدودیت ورود و دسترسی و نقدشوندگی به اتخاذ تصمیم بهتر در خصوص محل سرمایه‌‌گذاری کمک کنیم.